Çevre örgütü Greenpeace Akdeniz, 2021 yılına ait “Türkiye’de Hava Kirliliği Yükü” raporuna nazaran, PM 2.5 (partikül husus ) kirleticileri erken vefat riskini arttırıyor. PM 2.5 kaynaklı hava kirliliğinden mevt riski, trafik kazasında ölümlerden 7 kat daha fazla.
Greenpeace Akdeniz’in “Türkiye’de Hava Kirliliği Yükü” başlıklı raporu hava kirliliğinin ağır yükünü gözler önüne serdi. Rapor PM 2.5 kirleticisine uzun müddetli maruz kalmanın sadece 2021 yılında 34 bin erken vefata katkıda bulunduğunu ortaya koydu.
İstanbul ve Ankara dahil olmak üzere Türkiye nüfusunun yüzde 60’ından fazlasını kapsayan 38 vilayette, 2021 yılı boyunca yapılan hava ölçümleriyle elde edilen datalara nazaran, nüfusun maruz kaldığı PM 2.5 kirliliği ortalama 20.7 mikrogram. Bu ölçü Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) belirlediği yıllık limit kıymetin 4 katından fazla kirlilik manasına geliyor.
Rapora dahil edilen kentlerde her 100 bin erken vefattan 64’ünün havadaki PM 2.5 kirliliğine maruz kalmaktan kaynaklandığı kestirim ediliyor.
PM 2.5 kirliliğinden kaynaklı hava kirliliğine bağlı erken vefatlar, cinayet sayıları ve trafik kazalarının neden olduğu vefat riskiyle kıyaslandığında tablonun vahameti daha net ortaya çıkıyor.
Türkiye’de PM 2.5 kaynaklı hava kirliliğine bağlı erken mevt riski, cinayet nedeniyle mevt riskinden 24 kat daha fazla. Trafik kazaları nedeniyle mevt oranlarıyla kıyaslandığında ise PM 2.5 kirliliğinden mevt riskinin 7 kat daha fazla olduğu hesaplanıyor.
Söz konusu kentlerde PM 2.5 ölçüsü DSÖ limitlerini karşılıyor olsaydı PM 2.5 kirliliğine atfedilen erken ölümlerin sayısı yüzde 75 oranında azaltılabilir böylelikle her yıl tahminen 26 bin hayat kurtarılabilirdi.
En fazla erken mevt İstanbul’da
2021’de ölçüm yapılabilen vilayetler ortasında yüzde 49’la Iğdır artan erken vefat riski açısından birinci sırada yer alıyor. İstanbul, 8 bin 895 can kaybıyla PM 2.5 kirliliğine bağlı en fazla erken mevtin olduğu kent.
Ne yapılmalı?
Raporda elde edilen bulgular halkın sıhhatini korumak için Türkiye’deki PM 2.5 kirliliği meselesiyle ilgili hemen harekete geçilmesi gerektiğini gösteriyor.
Türkiye’de PM 2.5 kirliliği için yıllık ve 24 saatlik ortalama limit kıymetleri bir an evvel tanımlanmalıdır. Ulusal limit pahalar, taban olarak, AB tarafından kabul edilen düzeylerle uyumlu olmalıdır. Uzun vadede ise emel DSÖ limitleriyle uyumlu bir yönetmelik çıkarılmasıdır.
Greenpeace Akdeniz, halk sıhhatini koruyarak erken ölümlerin önüne geçecek ulusal limit bedellerinin belirlenmesinin akabinde bu standartların ihlal edildiği bölgelerin “Koruma Bölgesi” ilan edilmesini talep ediyor. “Koruma Bölgesi” ilan edilen yerlerde kirletici sanayilerin faaliyet durdurması yahut kapatılması da dahil olmak üzere hava kalitesini uygunlaştırmak için önemli tedbirler alınması öngörülüyor.
“En tehlikeli kirletici için limit bedel belirlenmeli”
Greenpeace Akdeniz İklim ve Güç Proje Sorumlusu Gökhan Ersoy, limit pahaların belirlenmesinin erken ölümlerin önüne geçilmesine katkı sağlayacağını vurguladı: “Havamızı kirleten failleri aslında hepimiz biliyoruz, fakat olağan şüpheliler ile olağan yollar gayret etmekte yetersiz kalıyor. Bugün gezegenin en tehlikeli kirleticisi PM 2.5 için bir limit paha belirleyerek, kirliliğin kronikleştiği yerler için yönetmeliğimizde yer alan muhafaza bölgesini hayata geçirebilir ve kirli sanayiler karşısında insanlarımıza pak bir nefes alacak ve ortalama ömür mühletini uzatacak mavi gökyüzü fırsatını sunabiliriz.”
Düzenli limit aşımı olan ilçelerin “Koruma Bölgesi” ilan edilmesi talebiyle Greenpeace Akdeniz’in “Havanı Koru” kampanyasına imza verebilirsiniz.
|
PM 2.5 nedir? Partikül husus (PM), atmosferde asılı duran küçük sıvı yahut katı parçacık formundaki kirliliktir. PM kirliliği parçacıkların boyutuna nazaran tanımlanır. PM2.5 2.5 mikrometreden daha küçük partikülleri tanımlamak için kullanılır. Türkiye PM10, SO2 ve NO2 de dahil olmak üzere kirleticiler için ulusal hava kalitesi standartlarına sahiptir lakin insan sıhhati için kıymetine dair önemli ispatların varlığına karşın PM2.5 için rastgele bir ulusal hava kalitesi limiti bulunmamaktadır. Koruma Bölgesi nedir? Koruma bölgesi, ısınma, ulaşım ve işletmelerden kaynaklanan hava kirliliği olağan önlemlerle ortadan kaldırılamadığında etraf ve insan sıhhatini korumak ismine uygulanacak bir pak hava hareket sistemi. Bu kavram, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Denetimi Yönetmeliği’nin 30. hususu altında düzenlenmiş durumda. Muhafaza bölgesi kararı sonrası tesislerin faaliyetlerinin durdurulması, yeni tesislerin kurulmaması ve gerekli durumlarda tesislerde kullanılan yakıtların yasaklanması yahut kısıtlanması üzere düzenlemeleri içeriyor. Lakin PM 2.5 için bir limit kıymet olmadığından, müdafaa bölgesi değerlendirmesi kapsamına girmiyor. |