Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ABD’nin Türkiye’ye F-16 satışına ait, “Şu anda olağan işliyor süreç. Doğal Kongreden gelen kimi sesler sebebiyle ister istemez herkes bir pürüz mi çıkacak ya da kaideli mı olacak diye sorular da soruyor ancak teknik seviyede müzakereler olağan seyirde devam ediyor, idarenin bu mevzuda kararlılığı da devam ediyor. Blinken, yaptığımız ikili görüşmede de bunu söyledi.” dedi.
Birleşmiş Milletler 77’nci Genel Heyeti Görüşmeleri için New York’ta bulunan Çavuşoğlu, Türkevi’nde Türk gazetecilerle bir ortaya geldi ve gündemi kıymetlendirdi.
BM haftasında çok sayıda görüşme yaptıklarını ve bu görüşmelerin neredeyse tamamını Türkevi’nde gerçekleştirdiklerini belirten Çavuşoğlu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 25 ikili görüşme yaptığını ve 31 faaliyette bulunduğunu söyledi. Bakan Çavuşoğlu, kendisinin ise Genel Konsey marjında 33 görüşme yaptığını kaydetti.
Temaslarında hem ikili alakalar, hem de aktüel global ve bölgesel gelişmeleri ele alma fırsatı bulduklarını belirten Çavuşoğlu, şunları söyledi:
“Tabii ki birçok görüşmenin odak noktasını Rusya, Ukrayna bağlamındaki gelişmeler oluşturdu. Birçok mevkidaşımdan milletlerarası barışa katkılarımız hakkında övgü dolu sözler duydum. Bilhassa Sayın Cumhurbaşkanımızın üstlendiği rol hakkında. Global besin güvenliği bağlamında İstanbul Anlaşması’nın işlemesi ya da işlemeyi sürdürmesi herkesin ortak temennisi. BM Genel Şurası haftasında Rusya’nın kısmi seferberlik kararı, Luhansk, Donetsk, Zaporijia ve Herson’da referandum ilanı ve esir takası değerli gelişmeler oldu. Rusya, Ukrayna ortasında adil ve kalıcı bir tahlil için Türkiye olarak elimizden geleni yapmaya devam edeceğiz.”
Çavuşoğlu, New York’taki temaslarını tamamlayıp Los Angeles’a geçerek orada Türk vatandaşları ile de bir ortaya geleceğini, daha sonra Japonya’ya geçerek eski başbakan Şinzo Abe’nin cenaze merasimine katılacağını söyledi.
İkili görüşmelerde tüm muhataplarından Türkiye’nin Ukrayna ve Rusya ortasındaki arabuluculuk rolüne ait övgüler aldıklarını söyleyen Çavuşoğlu, “Türkiye’nin şu anda barış için bir umut olduğunu söylüyorlar.” dedi.
“ARTIK BY SAVAŞ BİTSİN İSTİYOR ÜLKELER”
Çavuşoğlu, Rusya ve Ukrayna ortasındaki tahıl mutabakatına ait değerlendirmesinde ise şunları söyledi:
“Tabii herkes 4 aylık olan bu muahedenin uzatılması mümkün mü değil mi diye bunu da soruyorlar. Biraz evvel Genel Şura Lideri ile yaptığımız ikili görüşmede de sordular ve yeniden bir ateşkes olacaksa Rusya ile Ukrayna ortasında bunun da Türkiye sayesinde olacağını herkes biliyor yani umut Türkiye. Alışılmış savaşın bitmesini isteyenler var istemeyenler var. İstemeyenlerin sayısı az lakin genel manada gördük ki artık bu savaş bitsin istiyor ülkeler. Bu savaşın olumsuz tesirlerini herkes her alanda hissetmeye başladı. O nedenle biz eforlarımızı doğal sürdüreceğiz. Biz bu istikrar siyasetini epeydir, uzun vakittir sürdürüyorduk. Bu istikrar siyasetini sürdürürken dış siyaset ekseninde kayma mı var Türkiye’nin diye çok tenkitler de oldu, içerde de oldu, dışarda da oldu, sorgulandı. Biz bu münasebetlerimizin öbür temaslarımıza alternatif olmadığını her vakit söylüyorduk. Artık bunun ne kadar kıymetli olduğunu herkes de görmeye başladı.”
“ŞARTLI BİR MUAHEDENİN İÇİNDE OLMAYIZ DEDİK”
Çavuşoğlu, F-16 satışı konusunda ABD’nin Türkiye’yi oyalayıp oyalamadığı sorusuna şöyle yanıt verdi:
* Şu anda olağan işliyor süreç. Doğal Kongreden gelen kimi sesler sebebiyle ister istemez herkes bir mahzur mi çıkacak ya da kurallı mı olacak diye sorular da soruyor lakin teknik seviyede müzakereler olağan seyirde devam ediyor, idarenin bu mevzuda kararlılığı da devam ediyor. Blinken, yaptığımız ikili görüşmede de bunu söyledi. Bu ortada Sayın Blinken’ın da babası vefat etti. Kendilerine taziyelerimi buradan iletmek istiyorum.
* Öbür taraftan Kongreden kimi çatlak sesler geldi. Kongreden bir karar çıktı ancak bu bağlayıcı bir kanun değil, biliyorsunuz alt kanadından, Temsilciler Meclisinden. Senatodan yeniden bir karar, daha sonra iki karar birleştiriliyor ve sonuçta bir karar çıkıyor F-16 ile ilgili. Bizim Kongre seviyesinde temaslarımız devam ediyor. Sayın Volkan Bozkır ve Efkan Ala buradan Washington’a geçtiler ve Kongrede temaslarda bulunuyorlar. Daha evvel de Parlamenter heyetlerimiz de Washington’a gelerek temaslarda bulundu. Biz de temaslarda bulunduk.
* Sayın Cumhurbaşkanımızın burada görüştüğü Kongre üyeleri, senatörler oldu. Bu görüşmelerde de bu kıymetli senatörler F-16’ların Türkiye’ye verilmesi konusunda güçlü takviye veriyor fakat biz idareye şunu da söylüyoruz: Gerek teknik görüşmelerde gerekse siyasi görüşmelerde bizim elimizi kolumuzu bağlayan bir muahede içinde biz olmayız. Yani biz F-16’yı alacağız şöyle kullan bu türlü kullan, şunu yapamazsın, bunu yapamazsın. Bir NATO üyesinin başka bir NATO üyesine bu türlü bir kısıtlama getirmesi kabul edilebilir bir şey değil.
* Burada kimi lobilerin bilhassa Yunanistan Başbakanı’nın Washington’a gelmesinden sonra Yunan lobisi üzere, Ermeni lobisi üzere kimi lobilerin buna karşı çıktığını, engellemeye çalıştığını biliyoruz lakin şu anda önemli bunu destekleyen lobilerin yani Türkiye’ye verilmesi konusunda takviye veren lobilerin olduğu da bir gerçek. Kurallı bir muahedenin içinde olmayız dedik. Kullanamayacağımız eseri niçin alalım biz.
“HİNDİSTAN’A YÖNELİK YAPTIRIMLAR KALDIRILDI”
S-400 ve F-35’ler konusunda ABD’li yetkililerle yapılan görüşmelerde gelinen noktayı da pahalandıran Çavuşoğlu, şunları söyledi:
* CAATSA yaptırımlarının kaldırılması konusunda uğraşlarımız devam ediyor. Bu hususta ABD’nin bir ikili standart içinde olduğunu da direkt yüzlerine de söylüyoruz. Örneğin Hindistan’a yönelik yaptırımlar kaldırıldı, yanlışsız bir halde kaldırıldı. O denli olması lazım. Zira Hindistan da Amerika’dan da almaya çalıştı. Sonuçta Hindistan üzere bir ülkede istediği eseri istediği yerden alabilmelidir. Esasen NATO üyesi de değil.
* NATO üyesi de olsa bir yerden alamayınca savunma, artık biz F-16’yı diyelim ki bu biçimde oldu ve alamadık. F-16’yı, savaş uçaklarını biz üretinceye kadar kendi çalışmamız var biliyorsunuz, kesinlikle bir yerden alacağız. Hasebiyle bu F-35 programına da NATO müttefikliği çerçevesinde başka 9 ülke üzere biz de katıldık. CAATSA’dan ötürü şu an bizim oradaki üyeliğimiz, paydaşlığımız askıya alındı. Bu çok yanlış bir karar. Bunun düzeltilmesi için de eforlarımız sürüyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Endonezya’daki G20 Zirvesi’nde ABD Lideri Joe Biden ile görüşme ihtimali sorulan Çavuşoğlu, “Şu anda planlanmış bir görüşme yok, kasım ayına daha çok var lakin ekseriyetle bu cins platformlarda Sayın Biden ile Sayın Cumhurbaşkanımız NATO toplantılarında olsun G20 olsun görüşme imkanı buluyor. Daha evvelki doruklarda de, Roma’da da bir ortaya geldiler. Bu çeşit görüşmeler oluyor, olağan yani olması.” dedi.
“KARAR ALMA SİSTEMİ ZORLAŞIYOR”
Çavuşoğlu BM Güvenlik Kurulu ıslahatlarına dair ise şunları söyledi:
* Biliyorsunuz bir G4 ülkeleri var. Onların talebiyle bizim ıslahat anlayışımız farklı. Onlar diyor ki P5 olacağına biz de katılalım P9 olsun. Bizim de veto hakkımız olsun. Münasebetiyle bu sorunu çözer mi? Burada veto edebilecek ülke sayısı artar… Bu sistemi daha da zayıflatıyor. Karar alma düzeneğini daha da zorlaştırıyor.
* Hasebiyle bu sorunu çözmez, tam bilakis BM’yi ve Güvenlik Konseyi’ni daha da zayıflatır ve BM Güvenlik Kurulu hiçbir bahiste karar alamaz lakin Biden’ın söylemek istediği buysa biz birebir çizgide değiliz ancak BM’nin reforme edilmesi gerektiği anlayışını yanlışsız buluyoruz olağan lakin bizim teklifimiz, Sayın Cumhurbaşkanımızın ‘Dünya 5’ten büyüktür’ mottosuyla BM ıslahatı ile ilgili niyetleri, Türkiye’nin niyetleri farklı.
* Türkiye BM’nin ve Güvenlik Kurulunun daha kapsayıcı olmasını istiyor ve dönüşümlü olarak tüm ülkelerin burada temsil edilmesini istiyor. Alışılmış her ülkenin nüfusuna nazaran kriterler aşikâr olur, büyüklüğüne nazaran, coğrafik dağılıma nazaran bunlar çalışılır fakat öteki taraftan da veto hakkının da kesinlikle kaldırılması gerekiyor. Bunların alternatifleri var, nitelikli çoğunluk olur, yani üçte ikisinin oyuyla bir karar alınabilir. Bugün bir ülke hayır dediği vakit hiçbir karar çıkmıyor.
* Oradan Genel Heyete götürelim diyorsunuz, kimi mevzularda lakin Genel Heyetin kararı geçerli oluyor. Tüm ülkelerin oy verdiği platformda alınan kararlar geçerli olmuyor. Sonuçta 5 ülkeye bağlı her şey. Bizim ıslahat anlayışımız kapsayıcı olması, vetonun kalkması ve BM kurumlarının, Güvenlik Kurulu dahil daha aktif olması, beklentileri karşılayacak adımları atacak kapasiteye ulaşması, daha görünür olması gerekiyor ve beklentileri karşılarken de meseleleri çözebilecek hüviyete de kavuşması gerekiyor.
“P4 KÜMESİNE KATILMA ÜZERE BİR KAYGIMIZ YOK”
Türkiye’nin BM ıslahatları konusundaki G4 teşebbüsünü yanlış bulduğu için buraya dahil olmak istemediğini belirten Çavuşoğlu, “Bizim sıkıntımız illa Türkiye’de bir yere dahil olsun değil ve bu daha evvelce başlatılmış bir inisiyatif, bu G4 dediğimiz Japonya, Almanya, Hindistan ve Brezilya. Sonuçta artık diyelim ki Türkiye’de katıldı P10 oldu. Bu sorunu çözer mi çözmez. Veto hakkı olduğu sürece sorunu çözmez. Biz her yerde biz olalım demiyoruz, herkes olsun adil olsun diyoruz. O nedenle bu P4 kümesine katılma üzere bir kaygımız yok, tam aykırısı katılmayız, dilek etmeyiz. Tam aksine biz o G4 içindeki ülkelere ‘gelin sizin yaklaşımınız gerçek değil, sorunu çözmez, siz bize katılın’ diyoruz.”
“KILIÇDAROĞLU’NUN YURT DIŞI TEMASLARININ OLMASI SON DERECE DOĞAL”
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun ABD’ye geleceği istikametindeki haberler de sorulan Çavuşoğlu, şunları kaydetti:
* Pek olağan. Bir ana muhalefet partisinin yurt dışı temaslarının olması son derece doğaldır, bundan doğal ne olabilir. Biz her vakit olduğu üzere yurtdışındaki misyonlarımızda gerek lokal yöneticiler, gerekse siyasi partilerin temsilcileri, alışılmış ki ulu Meclisimizin üyeleri dahil geldikleri vakit şayet bizden bir talepleri olursa biz gereğini yapıyoruz, devletin yurtdışındaki kurumları, misyonları olarak.
* Sonuçta bilhassa dış siyaset ve başka bahislere baktığımız vakit, sorumluluk doğal ki ana sorumluluk iktidarda fakat muhalefetin de sorumluluğu var. Muhalefetin de Türkiye’nin ulusal sorunlarında, ana sorunlarında neredeyse iktidar kadar sorumluluğu var. Münasebetiyle Sayın Kılıçdaroğlu’nun Amerika olsun yahut öteki ülkelerdeki temasları olsun bunlar son derece doğal. (AA)