Anayasa Mahkemesi; Üniversal, BirGün, Cumhuriyet ve Sözcü gazetelerinin Basın İlan Kurumunun ilan kesme cezalarına dair verdiği ihlal kararının münasebetini açıkladı. Karar Resmi Gazete’de yayımlandı. Kararda, resmi ilan ve reklam kesme cezalarına ait şartların çerçevesinin çizilmesi, belli bir açıklık ve katılıkta olan sözlerle kanun hususunun hali ve maddi istikametten tekrar düzenlenmesi gerektiği ve BİK’in değerlendirmeleriyle ilgili sistematik sorun olduğu belirtildi.
Basın söz özgürlüğünün ihlal edildiğine ait karar oy çokluğuyla alınırken, tabir özgürlüğünün ihlal edildiği kararı oybirliğiyle alındı.
Evrensel gazetesi avukatı İhtilal Avcı yaptığı birinci değerlendirmede, kararın ‘pilot karar’ olduğunu hatırlattı, TBMM’ye gönderilmesine karar verildiğine dikkat çekti.
Avcı değerlendirmesinde şunları söyledi:
“Gerekçede BİK’in değerlendirmesiyle ilgili yapısal problemlere dikkat çekilmiş. Haberlerle ilgili verilen ceza kararlarının kanunla belirlenmesi gerektiği hatırlatılıyor. BİK’e, cezaların desteği nedir diye soruyor aslında. Bizim müracaatlarımızda ileri sürdüğümüz konuların Anayasa Mahkemesinin gerekçeli kararında yer aldığını görüyoruz. Örneğin BİK’in bu cezalarının denetlenebilir olmaması durumu, basın ahlak ve temellerinin belirlenmesinin idarece belirlenmesi durumları üzere çeşitli sözler var.”
‘NASIL BİR MÜDAHALE YETKİSİ DOĞACAĞI ORTAYA KONMALI’
Gerekçeli kararda ise şu tabirler yer aldı:
“Yukarıdaki değerlendirmeler çerçevesinde BİK ve asliye hukuk mahkemelerinin 195 sayılı Kanun’un 49. hususu kapsamında verdikleri -sistematik bir sorunun varlığına işaret eden- tıpkı istikametteki kararlarının direkt kanun kararından kaynaklandığı dikkate alındığında gibisi yeni ihlallerin önlenmesi için ülkemizde hâlihazırda işleyen mevcut sistemin yine ele alınması gereksinimi ortadadır. Hakikaten Anayasa Mahkemesine BİK tarafından sunulan bilgi ve dokümanlara nazaran BİK’in 2018 yılı istatistiklerinde gazetelerin basın ahlak asıllarını ihlal ettiği gerekçesiyle 39 gün, 2019 yılı istatistiklerinde 143 gün, 2020 yılı istatistiklerinde 572 gün resmî ilan vereklam kesme cezası verdiği görülmüştür. Bu doğrultuda verilen cezalara bakıldığında Kuruma verilen yetkinin basının etik kıymetlerini düzenleme maksadından öteye giderek artık kimi basın mensupları açısından caydırıcı tesir yaratabilecek bir cezalandırma aracına dönüştüğü ve bu durumun sistematik bir sıkıntıya neden olduğu gözlemlenmiştir. Hiç elbet basın özgürlüğü alanında benimsenecek devlet siyasetinin değerli bir kesimi olan yasal düzenlemeleri yapmak yasama organının takdirindedir. BİK’in195 sayılı Kanun’un 49. hususu kapsamında basın özgürlüğüne yönelik müdahalelerinin Anayasa’nın 13. unsuru uyarınca demokratik toplum tertibinin gereklerine uygun olması ve Anayasa’nın 26. unsurunun ihlaline yol açmaması için üstte yapılan değerlendirmeler çerçevesinde yapılacak yeni yasal düzenlemelerde aşağıda zikredilen minimum standartların/önerilerin dikkate alınmasında fayda olduğu kanaatine varılmıştır: i. Kanun’un 49. unsurundaki resmî ilan ve reklam kesme cezalarına ait şartların çerçevesi çizilmeli, makul bir açıklık ve mutlaklıkta olan tabirlerle kanun hususu hali ve maddi istikametten tekrar düzenlenmelidir, ii. Kanun’un 49. hususundaki resmî ilan ve reklam kesme metodunun kapsamı belirlenirken üstteki paragraflarda belirlenen dengeleme kriterleri de göz önüne alınarak ilgili kuralların olabildiğince dar bir uygulama alanına müsaade verecek halde tasarlanması ve kullanımının acil bir toplumsal muhtaçlığın gerekli kıldığı durumlara özgülenmiş olması gerektiği dikkate alınmalıdır. Bu bağlamda hangi davranış yahut olgulara hangi hukukî sonuçların bağlanacağı ve bu bağlamda kamusal makamlar için nasıl bir müdahale yetkisi doğacağı belli bir katılık ölçüsünde ortaya konmalıdır. Bu çerçevede 49. unsurun basının etik niteliklerini artırmaya yönelik sunduğu müdafaanın sonları netleştirilmeli ve hangi hareketlerin bu nitelikleri ihlal edeceği konusunda bir ölçüt/eşik kıymet belirlenmesi üzere kriterler oluşturulmalıdır.” ( HABER MERKEZİ)