Eski Adalet Bakanı ve muhalefetteki İşçi Partisi’nin en önde gelen üyelerinden biri olan Haim Ramon, İsrail’in “zaferden bir adım uzakta değil, stratejik hezimetten bir adım uzakta” olduğuna inanıyor.
Tarihinin en uzun savaşını veren İsrail işgali, savaşı istediği müddette çözemedi ve bunda da hiçbir maksadına ulaşamadı.
Bu durum İsrailli siyasi analist Raviv Drucker’ın Haaretz gazetesinde şu sözlerle tescillenmiş oldu;
“Amerikan hava ikmalinin yanı sıra bombaladık, öldürdük, yok ettik, tekrar yok ettik, tutukladık ve tüm gücümüzü kullandık. Buna karşın güvenlik durumumuz her zamankinden daha sıkıntı.”
İsrail toplumu, orduyu, kendisini “korumak”taki rolü ve İsraillilerin gönlündeki pozisyonu nedeniyle “kutsal inek” olarak nitelendiriyor. Lakin, Gazze’ye sürdürdüğü operasyonlar nedeniyle toplum tarafından daha az hürmet görmeye başladı.
Liderler ortasındaki istifaların sayısı ve yakın gelecekte Genelkurmay Başkanı Herzi Halevy’nin istifası, “ordunun yaşadığı kaybın boyutunu” yansıtıyor.
İsrailli muhalefet lideri ve “Gelecek Var” partisinin lideri Yair Lapid’in açıklamaları, İsrail ordusunun Aksa Tufanı’nın başlangıcından bu yana nelere maruz kaldığını gösteriyor. Yair Lapid, ”Ordu, 12 tabur kaybetti, 700’den fazla meyyit ve yaklaşık 10 bin yaralı.”
Kudüs Çalışmalar Merkezi müdürü Imad Abu Awad’ın Al Jazeera Net’e yaptığı açıklamalarda, Lapid’in tabirlerini “7 Ekim hareketleri bu ordunun pek çok zayıflıktan muzdarip olduğu gerçeğini ortaya çıkardı” dedi.
İşgal ordusunun Gazze Şeridi’ndeki kayıpları toplumun orduya bakışı üzerinde büyük bir tesir oluşturdu. Ebu Awad’a nazaran “ordunun liderliğine olan inançta yüzde 55’e varan bir düşüş var. Bunlar kolay sayılar değil. Yani Gazze Şeridi’ndeki son savaş, bu ordunun savaş evrakıyla baş etme konusundaki başarısızlığını ortaya koydu.
İşgal ordusunun ulaştığı bozulmanın özellikleri Batı Şeria’da açıkça ortaya çıktı; Filistin’e ilişkin kent ve kasabalarına yönelik ataklarının devam etmesiyle, işgal güçlerinin ABD’den gelen çağdaş sistemleri kullanmaya başladığı ortaya çıktı. Gözlemcilere nazaran bu, işgal ordusunun açık bir ekipman derdi çektiğini ve bunu Washington’dan gelen sevkiyatlarla telafi ettiğini gösteriyor.
Hizbullah’ın İsrail’in kuzeyindeki bir askeri üsse ait yakın vakitte yayınladığı bir görüntü, işgal ordusunun artık ordularda alışılmadık bir halde, çeşitli cephelerde art saflardaki hareketleri için dört tekerlekten çekişli sivil araçlara güvendiğini gösterdi.
Hapishane Teşkilatının (SHABAS) üyelerinin Batı Şeria’daki taarruzlara katılması, işgalin büyük bir insan kaynağı zahmeti çektiğini kuşkuya yer bırakmayacak biçimde kanıtlıyor; bu nedenle, işgalde savaşmaya hazır olmayan SHABAS’ın yardımına başvurduğu söz edildi.
Gözlemciler, önümüzdeki aylarda işgal ordusunun tükenmesinin, Gazze, Batı Şeria ve Kuzey cephelerinde çökme ve savaşamama ve çatışmama noktasına gelebileceğine inanıyor.
İşgal ordusunun çektiği acı, İsrail Ordusu Yaralı Rehabilitasyon Kurumu’nun geçtiğimiz günlerde şu ana kadar 12 bin meyyit aldığını açıklamasından açıkça görülüyor. Yaralanmaların çoğunluğu göz, sırt olmakla birlikte ya amputasyon ya da baştan kaynaklanıyor.
İsrail Savunma Bakanlığı’nın raporuna nazaran, savaş sırasında işgal ordusunda ölenlerin sayısı 706’ya ulaşırken, 2020-2022 yılları ortasında ölenlerin ailelerine ayrılan bütçe yıllık 1,7 milyar şekel olarak gerçekleşti. Gazze Şeridi’ndeki savaş sırasında ise yıllık 1,8 milyar şekel arttı.
Savaş öncesinde akıl hastası ve engelli ordu işçisinin sayısı 62 bin kayıtlı engelliye ulaşırken, bunların 11bini ruhsal hasta olarak kayıtlara geçti.. Engellilerle ilgili işlere ayrılan bütçe yıllık 3,7 milyar şekel olarak gerçekleşti.
Savunma Bakanlığı, 2024 yılı sonunda engelli sayısının 15 bini ruhsal hasta olmak üzere 78 bin engelliye, bütçesinin ise yıllık 7,3 milyar şekele ulaşmasını bekliyor.
Ordunun krizi, 7 Ekim’den bu yana maruz kaldığı maddi ve insani kayıp ve başarısızlıklarla hudutlu değil. Bu krizler, bilhassa sayı zahmetinin akabinde, düşük rütbeli Haredilerin orduya alınmasında krizin patlak vermesine yol açtı.
Şu anda görevlendirilebilecek kişi sayısı 157 bin bireye ulaşıyor, lakin İsrail ordusu onları askere almıyor ve onlar da orduya hizmet etmeyi reddediyor. Lakin durum o kadar berbatlaştı ki; ordunun onları askere alması gereken bir noktasına kadar geldi.
Ancak durumun gerçekliği, Haredilerin zarurî askerliği reddetmesinin değişmediğini gösteriyor; Israel Today gazetesi, yakın vakitte Haredi Musevilerine yaklaşık 3 bin mecburî askerlik buyruğu gönderildiğini, fakat yüzde 10’dan azının karşılık verdiğini ve buna uyduğunu bildirdi.
Haredi krizi kötüleştikçe İsrail toplumunda laikler ile dindarlar ortasındaki keskin görüş ayrılıkları da ön plana çıktı.
İsrail’de laiklerle dindarlar ortasındaki çatışma, İsrail’in kurulduğu 1948’den bu yana kademe aşama tansiyona sahne oldu, lakin eski İsrail Başbakanı Yitzhak Rabin’in 1995’te öldürülmesinden bu yana daha da şiddetlendi. (Topluluğun yaklaşık yüzde 20’si, bunların birçok Batılı Yahudilerdir) İsrail’de laikler her vakit iktidarı oluşturdu. İsrailli muharrir Doron Weber’e nazaran Ürdün ve Filistinlilerle yapılan barış mutabakatlarının akabinde “Yahudi topraklarının terk edilmesi olarak gördüğü” için “laik” Rabin’in suikastı alt tabakanın elinde gerçekleşti.
Rabin suikastı, iki küme ortasındaki kutuplaşmada bir dönüm noktası oldu ve toplumsal çatlağın genişlemesine imkan sağladı; bu, şu anda İsrail’in karşı karşıya olduğu en tehlikeli stratejik tehditlerden birini temsil ediyor.
Suikasttan bu yana toplumda ve siyasette bir dönüşüm süreci başladı ve Personel Partisi’nin oluşturduğu ve Batılıların denetimindeki derin devlet karşısında sağcılar ile dindarlar ortasında kimi vakit kapalı, kimi vakit gürültülü bir çatışma yaşandı. Laik Museviler, ordu ve güvenlik teşkilatları ortasındaki çatışmaya ve onları dindar halka boyun eğdirme teşebbüsüne yansıdı.
Aksa tufanından sonra iki küme ortasındaki kutuplaşma arttı ve bu durum laik güçler ile onların İsrail’deki dindar mevkidaşları ortasındaki iç çatışmanın boyutlarını ortaya çıkardı.
Güvenlik ve askeri uzman Usame Halid, ”Gazze’deki savaş İsrail varlığındaki iç çatlakları artırdı ve savaş öncesinde esasen önemli kutuplaşmadan muzdarip olan İsrail toplumu ortasında bir tansiyon durumuna katkıda bulundu” dedi.
David Ben-Gurion’un 1948’de dindar Musevileri askerlik hizmetinden muaf tutmasından bu yana, bu muafiyetler, orduda hizmet etmekle yükümlü olan ve vergileri Haredileri desteklemeye yardımcı olan laik İsrailliler için giderek artan bir rahatsızlık kaynağı haline geldi.
Laik kısmı, büyük çoğunluğu sağcı ve dini hareketlere giden 200 bin silahın İç Güvenlik Bakanı Itamar Ben Gvir tarafından dağıtılmasından korktuklarını da tabir etti. Bu da her an toplumsal bir çatışmaya yol açabilir.
İsrail’den gelen göçmenlerin sayısı artıyor.
İsrail gazetesi Haaretz, Aksa tufanından sonra öne çıkan bir özellik haline gelen bilakis göçle ilgili bir haberinde, “Görünüşe nazaran yirmi birinci yüzyılında Museviler seyahate geri dönüyor” dedi.
Ordu ve güvenlik uzmanı Usame Halid’e nazaran toplumdaki güvenlik imajı paramparça oldu ve İsrail artık “korkutucu ve belgisiz bir geleceğe yol açabilecek büyük tehlikelerle” tehdit ediliyor.
Gazete şunu bildirdi: “İsrail’deki on binlerce Yahudi, ister savaş korkusu, ister demokrasinin çöküşü, hükümete muhalefet ve yüksek hayat pahalılığı olsun, daha inançlı bir yer arayışıyla anavatanlarını terk etti.”
Haaretz’in Merkezi İstatistik Ofisi’ne dayandırdığı haberine nazaran, Ekim 2023 ile bu yılın Mart ayı ortasında 42 bin 185 İsrailli İsrail’i terk etti ve geçen Temmuz ayına kadar geri dönmedi; bu sayı geçen yıla nazaran yüzde 12 daha fazla.
Ekim 2023’te, 12 bin 300 kişi ayrılmış ve şimdi geri dönmemiş olduğundan artış çarpıcıydı; Ekim 2022’ye kıyasla yüzde 400’lük bir artış.
Tel Aviv Üniversitesi Sosyoloji ve Antropoloji Kısmı’nda göç uzmanı olan Profesör Yitzhak Sasson’a göre, “Önümüzdeki yıllarda ayrılışların sayısı bilhassa gençler ortasında iki yahut üç katına çıkabilir.”
Tel Aviv’deki Ulusal Güvenlik Araştırma Enstitüsü’ne nazaran İsrail “demografik bir dönüm noktasıyla karşı karşıya.” Ayrılışların “niteliksel insan sermayesi olduğunu ve ayrılmalarının İsrail’de devam eden ekonomik büyümeyi tehlikeye attığını” belirtti.
İsrail’deki yerleşimciler, kendilerine gereğince ilgi gösterilmemesini protesto etmek emeliyle yerleşim yerlerinin isimlerini Tel Aviv olarak değiştiriyorlar.
Güney ve kuzeydeki yerleşim yerlerinde yaşayanların 11 aydır yaşadığı yerinden edilme krizi, toplumu rahatsız eden, o bölgelerde yaşayanlara devletin kendilerini terk ettiği hissini veren bir kriz.
“Maariv” gazetesi, Hizbullah’ın İsrail’in kuzeyine yönelik akınlarının “yerlileri rutinlerinin dışına itmeye ve ruhlarına dehşet ve kaygı yaymaya yeterli” olduğunu söyleyerek tesirini lisana getirdi.
Shlomi yerleşiminin sakinlerinden Shirley Siso, İsrail medyasına şunları söyledi:
“Hamas ve Hizbullah’ın bizi mağlup ettiğini düşünüyoruz. 11 aydır meskenden uzaktayız ve barınma sağlamak için sayısız apartman ortasında taşınmak zorunda kalıyoruz. Çocukların güvenliği için de çalışmıyorum. Hayatlarımız alt üst oldu.”
Bu durum İsrail İşçi Partisi başkanı Yair Golan’ın kuzeyin çökmekte olduğunu, rastgele bir güvenlik ya da yine yapılanma olmadığını söylemesine neden oldu ve İsrail hükümetinin bölgeyi büsbütün terk ettiğini vurguladı.
Kuzey ve güneydeki yerleşimlerde devam eden yer değiştirmeler, bu bölgelerde yaşayanların durumlarını Tel Aviv kentinin durumuyla karşılaştırmasına neden oldu. Bir protesto hareketiyle kuzeydeki yerleşim ünitelerinin sakinleri, şayet merkezde ve Tel Aviv’de ikamet ediyorlarsa hükümetin kendileriyle ilgileneceğini umarak Tel Aviv kentinin ismini yol tabelalarına koydular.
Haaretz, savaşın ve yüksek hayat maliyetlerinin daha fazla İsrailliyi yurt dışına göç etmeye ittiğini bildirdi. Zaytouna Araştırma Merkezi’nin yaptığı araştırmaya nazaran İsraillilerin hayat şartları etkilendi; işsizlik ve yoksulluk oranları yükseldi, tüketici harcamaları yüzde 0,7 azaldı, tüketici fiyat endeksi ise yaklaşık yüzde 12 arttı ve bu durum kötüleşmeye yol açtı.
Araştırmaya nazaran İsrailli ailelerin yüzde 85,1’i güç külfeti çekerken, yüzde 81,8’i birikmiş borçlardan muzdarip. İsrail’de yoksulluk oranı 2023’te yüzde 22,7’ye ulaştı, akabinde 2024 ortasında yüzde 25,3’e yükseldi.
Bu sayılar, nüfusun dörtte birinden fazlasının yoksulluk hududunun altında yaşadığını gösteriyor; bu da toplumsal hizmetler ve devlet takviyesi üzerindeki yükü artırıyor. Artan ekonomik baskılar sonucunda hata oranları da yüzde 7 arttı.
İsrail şirketleri bu berbatlaşan ekonomik durumdan etkilendi. Yarı resmi bilgiler, savaşın başlangıcından bu yana 726 bin İsrailli şirketin (küçük ve gelişmekte olan) kapandığını ve bu sayının yıl sonuna kadar 800 bine çıkacağı beklentisini gösterdi.
Doğrudan yabancı yatırımlar 2023’teki 25 milyar dolardan 2024’ün birinci yarısında yüzde 40 azalarak 15 milyar dolara geriledi, bu da yabancı yatırımcıların İsrail pazarına olan inancının azaldığını yansıtıyor.
Bu ve başka krizler, birçok gözlemcinin İsrail’in “en tehlikeli tarihi aşamadan” geçtiğini ve görünürdeki gücünün ve saldırganlığının “aldatıcı” olduğunu söylemesine yol açtı.